Titel: De verliefde ezel
Auteur: Louis Couperus
ISBN: 90 254 0420 0
Uitgeverij: Uitgeverij L.J. Veen Amsterdam/ Antwerpen 1994
Genre: Avonturenroman
Geschreven in: 1918
Druk: 1e
Samenvatting
In de verliefde ezel is Charmides de hoofdpersoon, een
koopmanszoon uit Athene. Hij werd eropuit gestuurd door zijn vader om samen met
zijn knecht Davus in Thessalië koopwaar als purper en parels te verkopen.
Charmides is een jongeman van een jaar of twintig. Hij is
een mooie man, maar hij wordt veel te vlug en veel te vaak verliefd.
Het is een lange weg en s ' nachts slapen ze in herbergen.
De eerste nacht kwamen ze aan bij een herberg in Delfi. Daar ontmoetten ze 3
mannen. Toen zei hoorden dat Charmides naar Thessalië op weg was, probeerden ze
hem te overtuigen dat hij om moest keren. Dat was namelijk een vreselijke
tocht! Zij zelf waren er ook naartoe geweest en waren stuk voor stuk betoverd
door de heksen uit Thessalië.
Maar niemand kreeg hem overtuigd en Charmides zette de volgende
ochtend zijn reis voort met zijn knecht Davus. Onderweg naar Thessalië is hij
vaak verliefd geworden op vele mooie meisjes, zoals voorspeld. Maar op een
nacht in Thessalië, een duistere nacht waarin noodweer het land omwoelde, komen
ze met de wagen terecht op een driesprong, de beruchte driesprong met het beeld
van de heksengodin Hecate, waarvoor de drie mannen al eerder gewaarschuwd
hadden. Plots verschenen vreselijke harpijen aan hen. Charmides kwam in gevecht
met ze en gaf niet toe aan hun lokroepen, waarop de kreupele harpij hem nariep
dat hij een ezel was en weer worden zal, iedere keer dat hij ooit verliefd zal
worden. Daarop maakte hij dat hij wegkwam met de wagen en zijn knecht, die
inmiddels bezweken was van angst.
Hij geloofde niet aan betoveringen en vervolgde zijn reis
verder en verder. Maar toen hij weer een mooie meid tegenkwam, en weer
stapelverliefd werd, veranderde hij daadwerkelijk in een ezel. Hij wist niet
wat hem overkwam. Hij rende zo snel als hij kon terug naar het veld met zilverasters
van de Isispriester die hij pas geleden tegen was gekomen op zijn reis. Die
zilverasters hadden een onttoverende kracht.
Toen hij aankwam in Hypata, ontmoette hij daar de
beeldschone vrouw Charis. En ja hoor ook nu werd hij weer verliefd en dus veranderde
hij in een ezel. Maar dit keer kon hij niet meer op tijd terug naar het veld
met zilverasters. Hij werd gevangen door mannen en hij moest voor hen werken.
Jarenlang heeft hij zwaar werk moeten doen als ezel, hij werd meerdere malen
doorverkocht en altijd mishandeld. Tot hij op een dag ontsnapte en in zijn
vlucht uitkwam op een prachtige tuin met daar achterin...Charis! Hij had haar
nooit vergeten en had al die tijd van haar gehouden. En zij was toentertijd
betoverd dat zei zou willen trouwen met de eerste ezel die zij zal zien.en dat
was Charmides. Hij werd liefdevol verzorgd door haar knechten en toen gingen ze
trouwen. Maar haar familie was het daar niet zo mee eens dus vluchtten ze weg.
Met vele omwegen kwamen ze op een gegeven moment op een plantage waar ze
Charmides' knecht Davus weer terugvonden. Samen met nog drie mannen die ook
betoverd waren gingen ze op zoek naar een Isispriester die hen zou kunnen
onttoveren. Uiteindelijk vonden ze die en ieder werd onttoverd omdat ze zich
gedragen hadden zoals de bedoeling was: Charmides ook want hij was al die jaren
trouw gebleven aan zijn liefde voor Charis en niet meer op andere meisjes
verliefde geworden.
Verwachting
Louis Couperus is een grote naam in de Nederlandse
literatuur. Couperus leek mij dan ook een interessante aanvulling voor de
leeslijst. De keuze voor De verliefde Ezel was minder beredeneerd. Ik had niet
veel tijd om een boek te kiezen en koos dus voor het eerste boek waarvan de
titel mij aansprak. De inleiding die
Couperus op zijn boek schreef, motiveerde
mij nog meer tot het lezen van zijn boek. Het boek is in oorlogstijd
geschreven. Hij schrijft in zijn inleiding dat hij zich niet met de oorlog zal
bemoeien. Ook wil hij geen vermoeiend ingewikkeld boek schrijven.
Sedert wij door
middel van den Wereldoorlog tot de Middeneeuwen zullen terug
Keeren (…), keer ik persoonlijk maar in eens tot de Oudheid
terug en
schrijf u een echt ouderwetschen, ja antieken
avonturenroman, - zónder psychologie,
zónder symboliek,
realistiesch noch naturalistiesch, - onvervalscht antiek
ouderwetsch
Dit is wat Couperus over zijn roman schrijft en daarmee
verklapt hij zelf het genre van het verhaal, een antiek avonturenroman. Door
deze inleiding las ik het boek met veel oog voor detail om te kijken of er toch
geen psychologie in het verhaal verborgen zat.
Motieven en Thema’s
Het motief van De
verliefde ezel is afkomstig uit de tweede eeuw Na Christus. Het komt uit de
metamorfosen van de romeins Afrikaanse schrijver Apuleius, die het boek De gouden ezel schreef. Zowel Lucius uit
De gouden ezel als Charmides uit De verliefde ezel veranderen door hun
eigen schuld in een ezel. Beiden maken vervolgens zeer oneerbare dingen mee en
worden uiteindelijk door priesters van Isis onttoverd. Zowel Lucius als
Charmides als de 3 romeinse senatoren van Couperus zijn door hun eigen slechte
gedrag in beesten verandert. Ook worden zowel Lucius als Charmides priesters
van Isis, nadat zij weer hun menselijke gedaante gekregen hebben.
Het thema is moeilijker vast te stellen. Couperus zegt zelf
dat hij gewoon een avonturenroman wil schrijven, zonder gedoe, zonder poespas
en zonder hoogdravendheden. Uit het einde van het boek is wel een morele
boodschap te halen. De hogepriester van Isis onttoverd Charmides en de
senatoren omdat zij genoeg gestraft zijn.
Charmides moest boete doen, omdat
hij op ongeveer elk meisje verliefd werd. De Eleuzische goden wilden hem enige
trouw in de liefde bijbrengen. De 3 senatoren hadden geld gestolen van het
Romeinse rijk en werden daarvoor op deze creatieve manier gestraft.
Schrijfstijl
De verliefde ezel
is 96 jaar geleden geschreven en dat is te merken aan het taalgebruik. De
naamvallen en de voor ons soms merkwaardige spelling van woorden doen niet af
aan de leesbaarheid van het verhaal. Het taalgebruik is dus niet het probleem
van het boek. De moderne lezer zal eerder problemen hebben met de
gedetailleerde beschrijvingen die Couperus geeft van tuinen, huizen, wegen,
emoties en dergelijke. Het is dan ook aan te raden om de beschrijvingen
vluchtig te lezen of zelfs over te slaan, daar de informatie niet ter zake doet
en het ten koste gaat van de leesbaarheid van het verhaal. Een voorbeeld:
“Charis, de zoete,
sliep. Hoewel zij, een Egyptische mummie gelijk, omplakt in
hare natte wade en
sluiers,
Louis Couperus, De verliefde ezel124
sliep in de spelonk op het mos, schenen de vele varens,
waarmeê Davus haar had
overdekt, haar warm te hebben gehouden, want zij sluimerde
als een kind zoo rustig,
haar blank gezichtje in het blonde haar enkel zichtbaar,
verder de lijn van haar
lichaam slechts even te raden onder het breed geblaârte. O,
zoo zij ziek ware
geworden van den vreeslijken rit door den slagregen! Maar
het scheen wel, dat de
goden waakten over haar, want zij lag zoo rustig als hadde
zij gelegen in haar
kuische bedde te huis!
Herademend keek ik om. Het ravijn glooide diep naar omlaag,
met ruig struweel
begroeid; de gezwollen stroom schuimde er bruischend met val
op val de rotsblokken
af en in die diepten doken de nachtelijke schaduwen weg.
Maar ginds, in het Oosten,
rilde een rozige schijn op, een kier van goud scheurde lang
in den nog
schemergrauwen hemel laag over de oorden, die wij verlaten
hadden en de jonge
dag, zelfs aanbiddelijk boven dit ruwe landschap, rees als
een jonge god op.”
De beschrijving is prachtig geschreven, maar voegt voor het
verhaal niets toe.
Plaats en tijd
De verliefde ezel speelt zich af in Griekenland ten tijde
van keizer Hadrianus, dus de 2e eeuw na Christus. Het grote Griekse
rijk van de 5e eeuw voor Christus is in verval geraakt en
Griekenland is nu onder het bestuur van de Romeinen. Het verhaal bestrijkt
enkele (winter)maanden. Het verhaal bestaat uit verschillende fragmenten met
enkele weken, soms zelfs enkele maanden ertussen. Hierdoor blijft het verhaal
spannend.
Eindoordeel
De verliefde Ezel is een onderhoudende tooververtelling; wie
voor hexerijen niet bang is, zal er door geboeid worden, en met de meeste
zijner wijzigingen toont Couperus zeker een goed oog. Wij voelen nu eenmaal wat
anders dan de ouden; hùn grappen zijn òns vaak te bar; waarschijnlijk zijn wij
ook in ons vermaak wat meer zwaarop-de-hand, en den meesten onzer is het niet
onaangenaam om bij den held, ook van een avonturenverhaal, wat diepte van ziel
en ontwikkeling van gemoedsleven te zien.
|
|
|
|
